افزایش جمعیت و فرزندآوری مسئله‌ای است که کشورهای پیشرفته به آن توجه ویژه‌ای دارند و انواع سیاست‌ها را برای تحقق آن در پیش گرفته اند.
به گزارش سرویس وبگردی پاتوق من،در حالیکه مشوق‌های فرزند آوری در کشورهای پیشرفته با جدیت پیگیری می‌شود برخی همچنان بر فرزند کمتر تاکید دارند.”مسائل فرهنگی” از مهم‌ترین عوامل کاهش فرزندآوری
۱۰ باور غلط درباره فرزنددار شدن تعادل و پویایی جمعیت، یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های توسعه و رشد اقتصادی و اجتماعی کشورهاست. نیروی انسانی به عنوان سرمایه هر کشور به شمار می‌رود و در نبود آن، کشور دچار رکود شده و از پیشرفت باز می‌ماند.چرا باید جمعیت جوان در کشور داشته باشیم؟در دنیای امروز مؤلفه اصلی قدرت در جوامع و کشور‌ها جمعیت است. این مؤلفه قدرت طبیعتاً از طریق جمعیت سالمند حاصل نمی‌شود، زیرا سالمندی جمعیت باعث تحمیل هزینه به جامعه می‌شود و آنچه به حفظ اقتدار ملی کمک می‌کند، داشتن جمعیتی جوان و بانشاط و آماده به اشتغال و کار است که در عرصه فردی، خانوادگی، اجتماعی و حاکمیتی بتواند اهداف کشور را به سرمنزل مقصود برساند.
اقدامات کشورهای جهاندر دنیای امروز کشور‌هایی مانند چین که یک و نیم میلیارد نفر جمعیت دارند سیاست تک‌فرزندی را کنار گذاشته‌اند تا بتوانند مؤلفه‌های قدرت خود را حفظ کنند. دلیل اصلی اینکه جوانی جمعیت مهم است این است که اگر بخواهیم در عرصه‌های مختلف کشور پیشرفت کنیم زمانی این پیشرفت حاصل می‌شود که جمعیت جوان داشته باشیم.
در حالی که برخی معقتدند که راهکار حل مشکلات جمعیتی ایران و بهبود شاخص فرزندآوری حل مشکلات اقتصادی است، اما بررسی تجربه کشورهای مختلف نشان می‌دهد که مسئله اصلی در این زمینه دیدگاه‌ها در ارتباط با فرزند آوری یا همان مسئله فرهنگی است.
مسئله فرهنگی فرزند آوری
ارتباط دادن کاهش فرزندآوری به مسائل معیشتی و اقتصادی، آدرس غلط دادن به مردم است؛ البته این به این معنا نیست که به وضعیت معیشتی افراد نیز بی‌توجه باشیم و آن را بی‌تأثیر بدانیم، اما مسائل فرهنگی بسیار بیشتر از مشکلات اقتصادی در افزایش تمایل به فرزندآوری دخیل است یعنی انگاره‌های ذهنی زوجین در این باره دچار اشکال است که دچار کاهش جمعیت شده‌ایم.
ترس بی جا از فرزند آوریبرای مثال وقتی ما می‌خواهیم اتومبیل خود را بیمه کنیم پول زیادی بابت آن پرداخت می‌کنیم در حالی که ممکن است تصادف و وارد آمدن خسارت به ماشینمان هیچ‌گاه اتفاق نیفتد، اما به دلیل اینکه آینده‌نگری داریم و نگران وقوع تصادف هستیم مبلغ زیادی پرداخت می‌کنیم تا خودروی خود را بیمه کنیم تا در صورت وقوع تصادفی که احتمال آن نیز کم است دچار مشکل نشویم؛ اما درمورد فرزندآوری این آینده‌نگری را نداریم که اگر روزی سالخورده شویم و فرزندی نداشته باشیم چه کسی را خواهیم داشت که از ما مراقبت کند؟
این درحالی است که سالخوردگی مسئله‌ای قطعی و انکارناپذیر است بنابراین ما به عنوان سیاستگذار باید در زمینه حل مسائل سبک زندگی و تسهیل ازدواج و فرزندآوری بیشتر فعالیت کنیم.
اهمیت فرزند آوری
ما الآن به سرعت در حال حرکت به سوی سالخوردگی جمعیت هستیم و تجربه کشور‌هایی که مانند ما در این وضعیت قرار داشته‌اند نشان‌دهنده این بوده است که مسائل فرهنگی نقش مؤثرتری در فرزندآوری دارند. برای مثال در کشوری مانند ژاپن، سوئد، آلمان و… مشوق‌هایی اقتصادی برای فرزندآوری وضع شد که این مشوق‌های اقتصادی بسیار بهتر از ما بود، اما نتوانستند به جوانی جمعیت آن طور که مطلوب است دست پیدا کنند.
روسیه و مشوق های فرزند آوریروسیه تلفیقی از مشوق‌های اقتصادی و فرهنگی را برای تشویق به فرزندآوری ایجاد کرد و این مسئله باعث موفقیت این کشور در نیل به هدف افزایش جمعیت شد. برای مثال علاوه بر ارائه مشوق‌های اقتصادی، خانواده‌های دارای فرزند زیاد، می‌توانند یک روز در کاخ کرملین با آقای پوتین هم‌نشین باشند و غذا بخورند؛ این مسئله باعث فرهنگ‌سازی درباره ارزش مادر و پدر شدن و فرزندآوری شد.در حوزه فرهنگی بیشتر چه مسائلی باعث کاهش فرزندآوری شده است؟ایجاد برخی انگاره‌های ذهنی و دوگانه‌ها باعث شده که افراد کمتر به سمت فرزندآوری سوق پیدا کنند؛ برای مثال دوگانه تحصیل و ازدواج، ادامه تحصیل و فرزندآوری، اشتغال و فرزندآوری و… از جمله دوگانه‌های کاذبی است که در ذهن برخی افراد جا افتاده است.
چالش‌های عمده‌ای که منجر به کاهش فرزندآوری شده در کشور در حوزه جمعیت چند چالش جدی داریم. چالش نخست کاهش میل به ازدواج است که شامل اول ،عدم ازدواج یا تأخیر در ازدواج است.دوم، تهدید بنیان خانواده است که درنتیجه طلاق عاطفی یا طلاق رسمی اتفاق می‌افتد. سوم، کاهش امکان تولد فرزند بیشتر است که مثلاً در صورتی اتفاق می‌افتد که فاصله بین موالید افزایش یابد.چهارم، افزایش سن ازدواج و ناباروری به دنبال آن است. پنجمین چالش نیز فاصله بین ازدواج تا تولد اولین فرزند است که الآن بالای ۵ سال است؛ یعنی زوجین به طور میانگین از زمانی که ازدواج می‌کنند تا زمانی که اولین فرزند خود را به دنیا می‌آورند پنج سال فاصله ایجاد می‌کنند که این امر باعث می‌شود اگر زوجی هم نابارور باشد دیر تشخیص داده شود و همین امر درمان ناباروری را دشوار می‌کند.سایر چالش‌ها نیز شامل توزیع رایگان اقلام پیشگیری از بارداری در خانه‌ها و مراکز بهداشت بود که در سال‌های گذشته اجرا می‌شد و همین امر منجر به کاهش تعداد موالید شد که البته این مسئله در قانون تصحیح شده و مصرف دارو‌های پیشگیری از بارداری منوط به تجویز پزشک شده است.چالش دیگر ناباروری
چالش دیگر نیز از بین بردن جنین‌هاست که شامل سقط خودبه‌خودی یا سقط عمدی می‌شود. یعنی یا شرایط جسمی مادر به گونه‌ای است که جنین خودبه‌خود از دنیا می‌رود و یا اینکه مادر اقدام به سقط عمدی می‌کند.
موضوع دیگر بحث مهاجرت از روستا به شهر‌های کوچک و سپس از شهر‌ها به کلانشهر‌ها و خارج از کشور است که روی بحث کاهش جمعیت و فرزندآوری تأثیر گذاشته است.فرهنگ‌سازی‌های لازم برای افزایش فرزندآوری چند گزاره غلط در حوزه سلامت داریم که باید ذهنیت جامعه نسبت به این مسائل اصلاح شود.
این گزاره‌ها که باید اصلاح شود :«ما بعد از ازدواج نیاز به فرزند نداریم.» این انگاره ذهنی اشتباه است، زیرا هیچ موجودی جای فرزند را نمی‌گیرد؛ حتی افرادی که سگ و گربه و حیوانات خانگی نگهداری می‌کنند علتش این است که در فطرت خود این حس را دارند که باید به یک موجود محبت کنند، اما مصداق محبت آنها اشتباه است.«یک یا دو بچه کافی است.» این تصور اشتباه است، زیرا در این دیدگاه به فرزند به عنوان یک مسئله اقتصادی و فردی نگاه شده است درحالی که فرزند سرمایه است و هرچه تعداد فرزندان خانواده بیشتر باشد سرمایه آن خانواده بیشتر است.«ازدواج در سن بالا» یکی دیگر از باور‌های اشتباه در جامعه ماست؛ ما تأکید داریم که ازدواج باید در سنین پایین‌تر و پس از بلوغ جسمی و جنسی و عاطفی اتفاق بیفتد که این سن بسته به هر فرد متفاوت است، اما بهترین سن ازدواج زیر ۲۳ سال است. روانشناسان می‌گویند تا قبل از ۲۵ سالگی مرحله شور عاطفی است به این معنا که دختر و پسر خیلی حسابگر نیستند و سختگیری بی حد و اندازه در انتخاب شریک زندگی ندارند درحالی که در سنین بالاتر سختگیری افراد افزایش می‌یابد و ازدواج سخت‌تر می‌شود.«تأخیر در فرزندآوری پس از ازدواج» این نیز از گزاره‌های غلطی است که بین مردم رواج پیدا کرده است؛ در حالی که هرچه در سال‌های اول زندگی فرزندآوری رخ بدهد شانس تشخیص ناباروری و درمان به هنگام آن افزایش می‌یابد.«زنانی که طلاق گرفته و یا همسر خود را از دست داده‌اند نمی‌توانند ازدواج کنند» این گزاره نیز اشتباه است؛ در جامعه از این زنان به عنوان زنان سرپرست خانوار یاد می‌شود و تصور بر این است که تنها با حمایت مالی می‌توان نیاز‌های این زنان را تأمین کرد در حالی که توجهی به بعد عاطفی و روانی نیاز این زنان نمی‌شود.«بارداری زیر ۱۸ و بالای ۳۵ سال پرخطر است.» این گزاره نیز نادرست است و بارداری در سنین زیر ۱۸ و بالای ۳۵ خطری ندارد فقط برخی از مادران در این سنین نیاز به مراقبت ویژه دارند، ولی رسیدن به این سن مانع بارداری نمی‌شود، زیرا خطر جدی‌ای زنان و جنین را تهدید نمی‌کند؛ مادران در این سنین فقط نیاز دارند که مشاوره‌های اصولی و صحیح را دریافت کنند. در حالی که در آمریکا معتقدند اگر زنی در این سنین باردار شود باید حمایت‌ها و تشویق‌های بیشتری دریافت کند.«فاصله موالید باید ۳ تا ۵ سال باشد.» این گزاره نیز به اشتباه این‌طور بین مردم جا افتاده است که اگر مادری در فاصله‌ای کمتر از ۳ سال دوباره باردار شود اشتباهی مرتکب شده است در حالی که این‌طور نیست.اگر دوران بارداری را ۹ ماه و شیردهی را دو سال در نظر بگیریم تقریبا نیاز به سه سال زمان برای فاصله بین دوبارداری وجود دارد، اما اگر مادری در فاصله کمتر از سه سال نیز مجدداً باردار شود هیچ مشکلی ندارد.«تأخیر در بارداری بدون مشکل است.» این تصور نیز اشتباه است، زیرا تأخیر در باردار شدن باعث افزایش احتمال ناباروری و تشخیص دیرهنگام آن می‌شود که این امر باعث دشوارتر شدن درمان ناباروری خواهد شد.«روش‌های پیشگیری از بارداری خطری ندارد» این گزاره نیز اشتباه است و برخی از روش‌های پیشگیری از بارداری برای برخی زنان منع مطلق و برای برخی محدودیت دارد. مثلاً قرص‌های ضدبارداری در زنان بالای ۳۵ سال ریسک فشار خون و لخته شدن خون را بالا می‌برد.
بیشتر بخوانید: جوانی جمعیت و فرزندآوری نیازمند آموزش و فرهنگ‌سازی است«بارداری حتماً باید با برنامه‌ریزی قبلی باشد و برخی بچه‌ها ناخواسته هستند.»این گزاره نیز نادرست است، زیرا ۳۰ درصد بارداری‌ها در دنیا بدون برنامه‌ریزی قبلی هستند و بهتر است واژه ناخواسته با عبارت خداخواسته جایگزین شود.
سخنان حجت الاسلام نظافت درباره فرهنگ فرزند آوریمنابع: تسنیم، ایرنا
