۱۰ اردیبهشت روز ملی خلیج فارس
۱۰ اردیبهشت روز ملی خلیج فارس

روز ملی خلیج فارس با هدف پاسداشت نام خلیج فارس در تاریخ ایران ثبت شد و هر ساله ۱۰ اردیبهشت مراسم گرامیداشت این روز برگزار می‌شود.

به گزارش سرویس وبگردی پاتوق من امروز دهم اردیبهشت به عنوان روز ملی خلیج فارس گرامی داشته می‌شود. با این حال ممکن است برای شماری از هم‌میهنان در عین علاقه و احترام به این روز این پرسش مطرح باشد که دلیل این نام‌گذاری چیست؟
دلیل نام‌گذاری دهم اردیبهشت اما این است که نیروهای پرتغالی از ۲۱ تا ۳۰ آوریل ۱۶۲۲ میلادی، یعنی حدود ۴۰۰ سال قبل، سواحل جنوب ایران را پس از ۱۱۷ سال حضور یا اشغال ترک کردند. برخی ۲۱ و بعضی ۳۰ آوریل آورده‌اند اما روند ۹ روزه درست‌تر است.
شاه عباس صفوی در سال ۱۶۲۱ هرمز را از چنگ پرتغالی‌ها درآورد و سال بعد در آوریل ۱۶۲۲ و در پی رشادت‌های لشکریان ایران به فرماندهی «امامقلی‌خان»، نیروهای پرتغالی خلیج فارس را ترک کردند.
شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در سال‌های اخیر بر پایۀ همین تاریخچه دهم اردیبهشت را به عنوان روز ملی خلیج فارس نام‌گذاری کرده است.
روز ملی خلیج فارس امتداد هویت تاریخی و تمدن دیرپای ایران زمین است، تمدنی که بر شالوده مستحکم فرهنگ و هنر بنیان نهاده شده تا خلیج نیلگون همیشه فارس آن غیر قابل انکارترین سند هویتی در جهان باشد.
کرانه‌های این مرز نیلگون از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب متأثر از فرهنگ عمیق و اصیل برخاسته از این خطه است، اشتراکات فرهنگی بسیار در تجارت و داد و ستد تا عرصه‌های متنوع هنر از معماری تا موسیقی و حوزه گردشگری و خوراک و پوشاک شواهدی بر این واقعیت هستند.
در این میان وجه برجسته و ارزشمند تنگه هرمز و خلیج فارس، زیست فرهنگی و هنرمندانه مردمان این دیار است که با غیرت و اندیشه مرزداری ایشان عجین شده تا جلوه‌های دیرپای تمدنی را باشکوه‌تر و نمودهای تازه آن را غنی‌تر به نمایش گذاشته و به جهانیان عرضه کنند.
بر اساس نوشته‌های مورخان یونانی (هرودوت، گزنفون و استرابن) یونانیان نخستین مردمانی بودند که به این دریا «پارس» یا «پارسه» گفتند.
در اسناد یونانی و از زبان مورخان نیز با تعبیر «پرسی‌کوس سینوس» به معنی «خلیج فارس» رو به رو می‌شویم.
خلیج فارس، سومین خلیج (شاخاب) بزرگ جهان است.خلیج فارس از سمت شمال با ایران، از غرب با کویت و عراق و از جنوب با عربستان، بحرین و امارت متحده عربی همسایه است. وسعت آن ۲۴۰ هزار کیلومتر است و پس از خلیج مکزیکو و خلیج هودسن سومین خلیج بزرگ جهان محسوب می‌شود. خلیج فارس توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط است و جزایر مهم آن عبارت‌اند از خارک، ابوموسی، تنب بزرگ، تنب کوچک، کیش، قشم، و لاوان که تمامی آنها به ایران تعلق دارد.
خلیج فارس چرا با اهمیت ترین نقطه است
خلیج فارس به لحاظ وسعت سومین خلیج بزرگ جهان است. از این رو به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در طول تاریخ، همواره نامش بر سر زبان‌ها بوده است و آن را با نام خلیج فارس یا دریای پارس می‌شناسند. قدیمی ترین اسناد موجود درباره خلیج فارس به کتاب‌های باقیمانده از یونان باستان بر می‌گردد.
یونانی‌ها و مورخانشان در این کتاب‌ها با نام «پرسیکوس سینوس» که به معنی «خلیج فارس» است از این آبراهه یاد می‌کنند و تکرار همین نام باعث می‌شود که بسیاری از نقشه‌های باقیمانده از اروپاییان قرن‌ها بعد نیز با همین نام از خلیج فارس یاد کنند.
بر اساس نوشته‌های مورخان یونانی مانند هرودت (۴۸۴ – ۴۲۵ ق. م) کتزیاس (۴۴۵ – ۳۸۰ ق. م)، گزنفون (۴۳۰ – ۳۵۲ ق. م) استرابن (۶۳ ق. م – ۲۴ م) که پیش از میلاد مسیح می‌زیسته‌اند؛ یونانیان نخستین ملتی هستند که به این دریا نام «پرس» و به سرزمین ایران «پارسه»، «پرسای»، «پرس‌پولیس» یعنی شهر یا مملکت پارسیان داده‌اند.
خلیج‌فارس در واقع محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است. از نظر راهبردی در منطقه خاورمیانه، به عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مرکز ارتباطی بین این سه قاره‌است و بخشی از یک سیستم ارتباطی شامل اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند است.
همچنین این منطقه منبع مهم انرژی جهان است. در مجموع خلیج‌فارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب می‌شود. در حدود ۳۰ درصد نفت جهان از منطقه خلیج‌فارس تأمین می‌شود که این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش می‌یابد. نفت تولید شده در حوزه خلیج‌فارس باید از طریق این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود.
از منظر سیاسی نیز کرانه و پس‌کرانه این دریا در شمال و جنوب و شرق و غرب از سده‌های پیش از میلاد مسیح در اختیار ایرانیان بوده است و کاوش‌های باستان‌شناسی در شهرهای گوناگون در همه کرانه و پس‌کرانه‌های خلیج فارس در شمال و جنوب و شرق و غرب گواه این نظریه است.
نقش خلیج فارس در تحولات اقتصادی دنیا
خلیج فارس از جنبه‌های گوناگون دارای ویژگی‌های متمایزی است که در نوع خود منحصر به فرد است.
خلیج فارس نقش خود را به عنوان شاهراه بازرگانی از روزگاران دور داشته است، از هنگام گسترش رقابت‌های سیاسی استراتژیک قدرت‌های اروپایی، منطقه خلیج فارس به عنوان یک شاهراه بازرگانی مهم و پر اهمیت در زنجیره استراتژی آنان، مورد توجه قرار گرفت.
دنیا در حال حاضر برای تأمین ۶۵ درصد نیازهای نفتی خود به خلیج فارس متکی است و این منطقه غیر از نفت، قریب ۳۰ درصد ذخایر گاز جهان را نیز در خود جای داده و مهم‌ترین موردی که باعث اهمیت فوق العاده خلیج فارس و حتی سبب دست اندازی و طمع ورزی قدرت‌های بزرگ به آن شده، وجود این ذخایر طبیعی است.
شاید این پرسش پیش بیاید چرا و چگونه «خلیج ع ر ب ی» در برخی کشورهای عربی مرسوم شد؟ ریشۀ ماجرا را باید در به قدرت رسیدن «جمال عبدالناصر» در مصر و تلاش برای اتحاد عربی و تحریک و تهییج آنان دانست و اصرار بر این عنوان به جای خلیج فارس؛ خلیج همیشه فارس…در دهه ۶۰ میلادی در هنگامه نزاع لفظی و کلامی و عملیاتی مصر و اسرائیل با یکدیگر؛ جمال عبدالناصر رئیس جمهور مقتدر مصر که در پی تشکیل پان عربیسم شدیدا در بین اعراب محبوب بود ؛ سیاست‌های خصمانه‌ای علیه ایران اتخاذ کرد. بود فلذا لحن وی نیز نسبت به ایران برگشت و واژه خیلج عربی را در عمده سخنرانی‌های پرشورش که میلیون‌ها شنونده داشت به کار برد. واژه‌ای که صد البته او اختراع نکرده نبود.
اسنادی بر حقانیت نام خلیج فارس
اصطلاح جعلی خلیج ع ر ب ی نخستین بار در دوره تحت قیمومت شیخ نشین‌های خلیج فارس توسط کارگزاران انگلیس و به طور ویژه از طرف یکی از نمایندگان سیاسی انگلیس مقیم در خلیج فارس به نام «رودریک اوون» در کتابی به نام حباب‌های طلایی در خلیج ع ر ب ی نوشت.
این در حالی است که تا اوایل دهه ۱۹۶۰ درباره نام خلیج فارس هیچ گونه بحث و جدلی در میان نبوده است و در تمام منابع اروپایی و آسیایی و امریکایی، دانشنامه‌ها و نقشه‌های جغرافیایی این کشورها از خلیج فارس در تمام زبان‌ها به همین نام یاد شده است.
پس از اقداماتی که جاعلان در راستای بزرگترین جعل تاریخی در تغییر نام خلیج فارس انجام دادند، واکنش‌های بسیاری در ایران در پی داشت و در این راستا اسناد متعدد و معتبر تاریخی نیز در اختیار جهانیان قرار گرفت.
خلیج تا ابد فارس سومین خلیج بزرگ جهان است که به خاطر موقعیت جغرافیایی خود در طول تاریخ همواره نامش بر سر زبان‌ها بوده است و مردم تمام جهان آن را با نام خلیج فارس یا دریای پارس می شناسند. قدیمی ترین اسناد موجود درباره خلیج فارس به کتاب های باقیمانده از یونان باستان بر می گردد.
یونانی ها و مورخانشان در این کتاب ها با نام “پرسیکوس سینوس” که به معنی “خلیج فارس” است از این آبراهه یاد می کنند و تکرار همین نام باعث می شود که بسیاری از نقشه های باقیمانده از اروپائیان قرن‌ها بعد نیز با همین نام از خلیج فارس یاد کنند.بر اساس نوشته‌های مورخان یونانی مانند هرودت (۴۸۴ – ۴۲۵ ق.م) کتزیاس (۴۴۵ – ۳۸۰ ق.م)، گزنفون (۴۳۰ – ۳۵۲ ق.م) استرابن (۶۳ ق.م – ۲۴ م) که پیش از میلاد مسیح می‌زیسته‌اند؛ یونانیان نخستین ملتی هستند که به این دریا نام پرس و به سرزمین ایران پارسه، پرسای، پرس‌پولیس یعنی شهر یا مملکت پارسیان داده‌اند.
انگلیسی زبان‌ها نیز این منطقه جغرافیایی خاص را PERSIAN GULF می خوانند که در واقع ترجمه ساده ای از نام “خلیج فارس” است و نقشه‌های بیشماری که از ملوانان و جغرافی دانان انگلیسی قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی باقیمانده است، اسناد غیر قابل انکار این حقیقت تاریخی هستند. ابوعلی احمدبن عمر معروف به ابن رسته در کتاب الاعلاق النفیسه که در سال ۲۹۰ هجری به رشته تالیف درآورده، نوشته است: « اما از دریای هند خلیجی بیرون می‌آید به سمت سرزمین فارس که آن را «خلیج‌فارس» می‌نامند»؛ محمد عبدالکریم صبحی نیز در کتاب «علم الخرائط» در نقشه‌هایی که با ترجمه عربی نقل کرده است، دریای جنوب ایران را «الخلیج‌الفارسی» و «بحر فارس» نامیده است.
در کتاب حدیث «مسند ابی یعلی الموصلی البغدادی» مربوط به اهل سنت حدیثی از پیامبر گرامی اسلام (ص) نقل شده که در آن پیامبر سه بار نام بحر فارس را از زبان مبارک خود جاری ساخته‌اند و این حدیث در صفحه ۱۱۹ و ۱۲۰ از جز چهارم کتاب مسند ابی یعلی الموصلی البغدادی آمده است و احمد ابن علی ابن المثنی التمیمی (۲۱۰-۳۰۷ ه. ق) مؤلف این کتاب نیز از بزرگان علم حدیث نزد اهل سنت است.
این کتاب توسط انتشاراتی «دارالثقافه العربیه» در سال ۱۴۱۲ هجری قمری در دمشق به چاپ رسیده است و درباره رؤیت این حدیث که توسط جابر ابن عبدالله انصاری از پیامبر اکرم (ص) نقل شده چنین آمده است: حدثنا ابو هشام الرفاعی، حدثنا محمد بن فضیل، حدثنا الولید ابن جمیع، عن ابی سلمه بن عبدالرحمن، عن جابر.
شرح حدیث: روزی پیامبر مکرم اسلام در جمع اصحابشان در خصوص دجال صحبت می‌فرمایند و نهایتاً این گونه بیان می‌دارند: «…المدینه، ما باب من ابواب‌ها الا ملک مصلت سیفه یمنعه و بمکه مثل ذالک.» ثم قال: «فی بحر فارس، ما هو، فی بحر الروم ما هو.ثلاثا. ثم ضرب بکفه الیمنی علی الیسری. ثلاثا…. که ترجمه آن به این شرح است: در مدینه هیچ دروازه‌ای نیست مگر اینکه فرشته‌ای در حالی که شمشیرش را بیرون آورده از ورود (دجال) ممانعت کند. سپس پیامبر سه بارگفتند: (دجال) در دریای فارس و در، دریای روم نیست و سپس سه بار کف دست راست خود را بر کف دست چپ شأن زدند و در ذیل صفحه ۱۲۰ این کتاب نیز به صحیح بودن این حدیث با عبارت «رجاله الصحیح» اشاره شده است.
همین حدیث نیز در چاپ جدیدتر این کتاب که در سال ۱۴۲۲ هجری قمری توسط دارالفکر بیروت به چاپ رسیده نیز آمده، که در جلد دوم، صفحه ۲۱۴، ذیل حدیث شماره ۲۱۶۸ قرار دارد و نکته قابل توجه دیگر این است که همین حدیث درجلد اول، صفحه ۲۹۸ و ۲۹۹ از کتاب (حدیث الزهری) نوشته شده توسط ابی الفضل عبید الله ابن عبدالرحمن، متوفی به سال ۳۸۱ هجری قمری نیز آمده است که این کتاب در سال ۱۴۱۸ هجری قمری توسط انتشارات اضواء السلف در شهر ریاض عربستان سعودی به چاپ رسیده است.
این حدیث صحیح در چند کتاب حدیثی اهل سنت آمده که عبارتند از کتاب «الایماء الی الزوائد الامالی و الاجزاء» و همچنین یکی از سندهای این روایت بصورت تقطیع یافته در کتاب صحیح «سنن ابی داوود السجستانی» که از جمله کتب صحیح و معتبر حدیثی است، ذکر شده که نشان از اعتبار سندی این روایت دارد.

از سوی دیگر کاوش‌های باستان‌شناسی در شهرهای ساحلی خلیج فارس، فرهنگ، هنر و اقتصاد ایرانیان را در گذشته‌های دور بر ما روشن می‌کند. این تمدن در شمال و جنوب خلیج فارس ریشه داشته و ساکنان کنونی همه بخش‌ها و کرانه و پس کرانه‌های خلیج فارس وامدار و میراث‌دار فرهنگ و تمدن ایرانی هستند. باستان‌شناسان در جای جای خلیج‌فارس هرچه بیشتر این کرانه‌ها را کاوش کنند، یادگارهای بیشتری از تمدن و فرهنگ و هنر ایرانی در آن خواهند یافت.
از منظر سیاسی نیز کرانه و پس‌کرانه این دریا در شمال و جنوب و شرق و غرب از سده‌های پیش از میلاد مسیح در اختیار ایرانیان بوده است و کاوش‌های باستان‌شناسی در شهرهای گوناگون در همه کرانه و پس‌کرانه‌های خلیج فارس در شمال و جنوب و شرق و غرب گواه این نظریه است.
بیشتر بخوانید: خلیج فارس؛ نامی به بلندای تاریخ