پل ها از گذشته همچون یک گونۀ معماری، همواره به عنوان عامل ارتباطی وجود داشته اند و برای موارد مختلفی به کار برده می شدند.
به گزارش سرویس وبگردی پاتوق من، آق قلا یکی از شهرهای استان گلستان به شمار می رود که در شمال این استان قرار گرفته است. فاصله این شهرستان از مرکز استان، گرگان، حدودا ۲۰ کیلومتر می شود. این شهرستان از سمت شمال به بخش اترک، از غرب به بخش مرکزی بندرترکمن، گمیشان، از جنوب به بخش مرکزی گرگان و دهستان ملک و از شرق به دهستان کتول و بخش مرکزی شهرستان گنبد قابوس محدود می شود.
این شهرستان دارای نام های متفاوتی مانند «مبارک‌آباد»، «اسپی‌دژ» یا «دژ سفید» بوده است. ساکنان ترکمن این منطقه نام آق قلا را بر این منطقه گذاشتند، در دوران حکومت پهلوی مدتی نام آن «پهلوی دژ» بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی دوباره نام «آق قلا» بر آن گذاشته شد.
قدمت شهر آق قلا
این شهر در دوران شاه عباس و توسط او در سال ۱۰۲۰ بنا نهاده شده است، بنابراین قدمت آن به زمان صفویه بر می گردد. در این شهر آثار تاریخی گوناگونی وجود دارد که از میان آنها می توان پل آجری آق قلا را نام برد.
پل تاریخی دژ یا دج
نقش عملکردی و کارکرد اصلی پل هم چنان توسعه حرکت بود. عبور و مرور کارکرد اصلی پل ها است، اما گاهی علاوه بر این عملکرد، در پل های ایرانی ترکیبی از چندین عملکرد نیز به چشم می خورد. یکی از پل هایی که از گذشته در ایران ساخته شده است و برای کاربری عبور و مرور مورد استفاده قرار می گرفته است پل آجری آق قلا نام دارد.
پل پهلوی دژ که در مرکز شهر واقع شده در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۵۱ با شمارهٔ ثبت ۹۱۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این پل بر روی گرگان رود، در شهرستان آق قلعه (پهلوی دژ) و حدود ۱۸ کیلومتری شمال گرگان واقع گردیده و از آثار دوره صفوی است که در دوره اخیر تعمیرات و مرمت هایی در آن صورت گرفته و اکنون نیز مورد استفاده است.
پل آق قلا به طول حدود ۷۰ متر و عرض گذرگاه حدود ۳۰/۴ متر و حداکثر ارتفاع حدود ۱۴ متر – از سطح آب – یکی از نمونه های منحصر به فرد در این منطقه است. مصالح اصلی پل ، آجر و ملات گچ و آهک بوده و در تعمیرات دوره اخیر ، از سیمان و مصالح جدید نیز در آن استفاده شده است. پل مزبور دارای چهار دهانه با طاق جناغی و پایه‌هایی مستحکم است.
سطح گذرگاه پل که از طرفین با جان پناهی به ارتفاع ۱۰/۱ متر و پهنای ۵۰ سانتی متر محدود شده است ، در گذشته سنگ فرش بود؛ ولی در دوره اخیر با آسفالت پوشش یافته است.
درون اولین چشمه از جهت شمال غربی ، سکوی مستطیل شکل و بلندی به عرض ۱۰/۲ متر با آجر ساخته اند که ظاهراً همزمان با احداث پل بوده و به عنوان صفه ای جهت استراحت و نشیمن به کار می رفته است. پل آق قلا به شماره ۹۱۹ به ثبت تاریخی رسیده است.
در عکسی که از زمان ناصرالدین شاه از این پل وجود دارد دو مناره در اطراف پل دیده می شود که این حدس را به وجود می آورد که این پل دروازه ورودی به شهر آق قلا بوده است. این پل مورد مرمت قرار گرفته و در ضمن پلی دیگر در نزدیکی آن ساخته شده است که برای عبور و مرور وسایل نقلیه به کار برده می شود.
ویژگی منحصر به فرد پل تاریخی آق قلا سبک معماری و ساخت هوشمندانه آن است، که به علت استفاده از آجر برای ساخت این پل در دوران اوج هنر آجرکاری در ایران است. طبق بررسی های علمی در دوره قاجار در جنوب پل، قلعه ای با مناره و برج های دیده بانی زیاد وجود داشته است و نشان می دهد این پل نقش دروازه ورود به شهر آق قلا را داشته است.
جالب است بدانید پایه هایی که در جهت شرقی ساخته اند مخالف جریان آب طراحی شده اند تا براحتی جرایان آب را بشکافند، ولی در جهت غربی عکس این مسئله اتفاق افتاده، پایه ها موافق جریان آب و به صورت نیم دایره می باشند و علاوه بر آن نقش پشتیبان بدنه پر را به عهده دارند.
پل باستانی آق قلا، یکی از افتخارات استان گلستان با قدمتی بالغ بر ۸۰۰ سال است که ساخت پایه های آن مربوط به دوره سلجوقی و ساخت خود پل مربوط به دوره صفوی می باشد.
آدرس پل قدیمی آق قلا : استان گلستان، ۲۰ کیلومتری شهر گرگان، شهرستان آق قلا
منبع: ویکی پدیا/ گردشگری ایران/ مستر/
