بگو: پروردگارتان به شما نظر نمی کند اگر دعای شما نباشد…
به گزارش سرویس وبگردی پاتوق من ، شب قدر را می توان شب دعا و استغاثه از خداوند متعال دانست زیرا خداوند متعال می خواهد در این شب اعمال یک سال آینده ما را رقم بزند. در نتیجه دعا در این شب تاثیر بسیار شگرف و فوق العاده ای در مقدرات می گذارد. در قرآن کریم آیه ۷۷سوره مبارکه فرقان آمده است: قُلْ مَا یَعْبَأُ بِکُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُکُمْ فَقَدْ کَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ یَکُونُ لِزَامًا .«بگو: پروردگارتان به شما نظر نمی کند اگر دعای شما نباشد»
اساتید اخلاق برخی توصیه ها و تاکیدها برای انجام بهتر اعمال و درک فضایل شبهای قدر دارند که در ادامه به برخی از آن موارد می پردازیم.
دستورات شب قدر
۱-اضطرار برای تقدیر نورانی
اگر بخواهیم حقیقت و برتری شب قدر را بیان نماییم باید بگوییم تمام مقدرات یک سال انسان اعم از مقدرات معنوی و نورانی و مادی و دنیوی در این شب معین و تقدیر می‌گردد.شب قدر یک سال شما را معین می‌کند و از طرفی، چون نورانیت یک سال در سال‌های دیگر تاثیرگذار است می‌توان گفت شب قدر تاثیر در کل عمر انسان می‌گذارد و آن را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.اگر طالب فیض هستیم، اگر دنبال خدا و توفیق ترک گناه هستیم، اگر دنبال از بین بردن تعلقات نفسانی و حب‌های غیر خدایی هستیم، اگر دنبال استادی هستیم که ما را تحت تربیت خود قرار داد و هزاران اگر‌ها و خواسته‌های توحیدی و دنیوی مشروع داریم باید به این شب اهمیت دهیم‼️اگر به ما بگویند برای توفیق ترک گناه، ترک تعلقات، ترک خودیت و ارتباط موثر و انسی با خداوند متعال هستی باید در شب قدر تلاش نمایی؟! آیا در ما اضطرار دعا و تضرع برای توفیق هرچه بیشتر این شب ایجاد نمی‌کند؟! آیا ما را برنمی‌انگیزاند که برای این شب از الآن اضطرار و دعا و تضرع داشته باشیم و بگوییم خدایا! در این شبهای عزیز ما را عزیز خود قرار دهی و تقدیری نمایی که مرا از تعفن حب دنیا نجات دهد؟!
۲- جوشن کبیر و خلاصی از آتش درون
خیلی از مومنین غصه شب اول قبر، برزخ و قیامت را می‌خورند و دائم هراسان هستند که با چه مصائبی روبرو خواهند شد، زیرا می‌دانند عذاب‌های آن سو بسیار وحشتناک و بسیار غصه آور خواهد بود و از طرفی نیز می‌دانند لذائد آن سو قابل وصف و بیان نیست.در حل این مسئله باید گفت که مومنین باید بدانند هر چه هست در دنیا اتفاق می‌افتد و آتش ها، عذاب‌های آن سویی به خاطر آتشی است که در درون ما به خاطر رذائل و تعلقات نفسانی پیش آمده است، یعنی غیبت، دروغ، تهمت، ریا و … اسباب آن آتش را ایجاد می‌نمایند.یکی از الطاف شریعت مبین و لذت‌بخش این است که در شبی که مانند ندارد و در شبی که تقدیرات زده می‌شود دعای لطیف و اسرارآمیزی، چون جوشن کبیر را برای ما مهیا کرده است، دعایی که سبک آن به نحوی است که مثل دریایی مواج توانایی دارد آتش درون ما را خاموش کند و باطنی نورانی و لذت‌بخش برای ما به هدیه آورد و این فرصتی است که باید قدر آن را بدانیم.در این دعا اصرار بر خلاصی از آتش جهنم وجود دارد همان آتشی که باطن و حقیقت آتش درون ماست و نشان می‌دهد که مومن صادق و طالب باید در این شب‌ها بر این مسئله اصرار کند به همین دلیل بزرگان فرمودند که جمله:سُبْحانَکَ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنا مِنَ النّارِ یا رَبِّ، با توجه و اضطرار خوانده شود.توجه داشته باشیم این عمل هم دعا هست و هم اصرار و هم اضطرار و هم بهره بردن از اسماءالهی. درنتیجه تاثیر مستقیمی بر مقدرات ما خواهد گذاشت؛ مقدراتی که می‌تواند سال جدید ما را سال رشد و تعالی در عبودیت قرار دهند.پس از تلاش در این شب نورانی خسته نشویم، زیرا این تلاش‌ها و رنج‌ها لذت بی‌پایانی را سبب می‌شوند.
۳-دعا‌های ریز و اساسی
یکی از دستورات مجرَّبی که بعضی از بزرگان بدان اشاره فرموده‌اند این است که در شب قدر حوائج معنوی و دنیوی خود را به صورت ریز و جزیی و مصداقی بیان نماییم. اگرچه دعای کلی برای رسیدن به خیر دنیا و آخرت و دفع شرور دنیوی و اخروی امری پسندیده و قابل ستایش است، اما در شب قدری که تقدیرات مومنین نوشته می‌شود خوب است که به صورت کاملا جزیی، مصداقی و ریز حاجات اخروی و دنیوی خود را از خدای متعال که صاحب عطای فراوانی هست مسئلت نماییم.می‌توان برای درک این مسئله چنین گفت که گویا خداوند متعال قلم در دست برای نوشتن تقدیرات دارد و قبل نوشتن نگاه به خواست و حاجات بندگان خود دارد و براساس آن حاجات، مقدرات آن‌ها را تقدیر می‌نماید.برای مثال کسی می‌تواند اصل تزکیه و خودسازی را از خدا مسئلت کند و کسی هم به صورت جزیی و ریز توفیق مراقبه، محاسبه، توفیق گناه‌شناسی، توفیق ترک گناه، توفیق نمازشب، توفیق قرائت قرآن، توفیق توبه از گذشته را از خداوند طلب نماید.کسی می‌تواند بگوید خدایا! به من و فرزندانم دنیا عنایت فرما! و کسی هم بگوید خدایا! ازدواج فرزندم را مهیا کن! به من خانه عنایت کن! به همسرم شغل عنایت بفرما و …!اما خوب هست که اگر گناهی یا گناهانی هست که ترک آن برایمان سخت شده است و در جهاد با آن به مشکل خورده‌ایم یا موانعی در مسیر عبودیت برایمان پیش آمده است را بعد دعا برای ظهور امام زمان عجل الله و سلامتی ایشان، سلامتی، ولی فقیه، پایداری نظام اسلامی، حل مشکلات جامعه مومن، برطرف شدن بلا از بلاد اسلامی و … اظهار و بر آن اصرار نماییم.خوب است در برگه‌ای حاجات مهم اخروی و دنیوی خود را به صورت ریز و جزیی یادداشت نماییم و در شبهای قدر با توجه، از خداوند متعال مسئلت نماییم تا چیزی از قلم نیفتد.نکته: در حاجات متوجه باشیم که باید تسلیم حضرت حق باشیم و بدانیم ممکن است دعایی برای ما خیر نباشد و خداوند متعال از سر رحمت اجابت نکند، پس دعاکننده تسلیم‌شده باشیم.این عمل در شبهای قدر بسیار مجرب و کارگشا است. یک‌بار آن را از سر صدق و نیت خالص انجام دهید.
۴-توسل به ساحت معصومین
در این شب از توسل به حضرات معصومین صلوات الله علیهم اجمعین که صاحبان ولایت مطلقه الهی هستند غافل نباشیم. ما هر چه عمل هم نماییم و هرچه در مسیر عبودیت تلاش کنیم باز کارمان گیر است و کمیت عبودیت ما لنگان است درنتیجه نیاز مُبرَم داریم تا آنانی که در پیش خداوندمنان ارج و قرب دارند ما رو مورد شفاعت و لطف خود قرار دهند؛ و جز معصومین علیهم‌السلام کسی چنین قرب و ارجی در پیشگاه ربوبی ندارد درنتیجه باید به لطف آنان چنگ زده و از آنان بخواهیم که ما رو مورد شفاعت خود قرار دهند تا خداوندمتعال تقدیری توحیدی، نورانی و گره‌گشای آخرتی و امور دنیوی معین بفرماید.اللّٰهُمَّ إِنِّی لَوْ وَجَدْتُ شُفَعاءَ أَقْرَبَ إِلَیْکَ مِنْ مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیْتِهِ الْأَخْیارِ الأَئِمَّهِ الأَبْرارِ لَجَعَلْتُهُمْ شُفَعائِی. ((خدایا اگر من شفیعانی را به درگاه تو نزدیک‌تر از محمّد و اهل‌بیتش، آن خوبان و پیشوایان و نیکان می‌یافتم، آن‌ها را شفیعان خود قرار می‌دادم)).اما در این شب‌ها علاوه بر توسل به همه ائمه اطهار علیهم‌السلام لازم است با زیارت امین الله به امیرمومنان علی علیه‌السلام، آل یس به صاحب العصر و الزمان عجل الله و با صلوات خاصه حضرت زهرا سلام الله علی‌ها که ارتباط ویژه‌ای در شناخت ایشان و درک لیله‌القدر وجود دارد، توسل نماییم تا شفاعت ما عاصیان، غافلین را انجام دهند تا خداوند تقدیر کند آنچه ما را به او می‌رساند و دور کند هر چیزی که ما را از خداوندمتعال دور و مشغول می‌سازد و امور دنیوی را نیز به نحوی پیش ببرد که مانع حرکت ما به سوی آن جناب نباشند.در همه امور به خصوص در توسلات برای آنکه بتوانیم نظر آن عزیزان را به سوی خود جلب نماییم لازم و واجب است با صدق درِ خانه آنان را بزنیم و با تضرع بخواهیم که ما را به سوی نجات هدایت بفرمایند.طبق روال تمام ایام مهم و عزیز توسل به کشتی نجات نباید فراموش شود، زیرا سفینه الحسین علیه‌السلام جنس و نوع حرکتش با دیگر اهل‌بیت علیهم‌السلام فرق می‌کند.
۵-چه کنم خدا من را ببخشد؟
یکی از سوالاتی که در کل ماه مبارک رمضان و در شب قدر برای مومنین پیش می‌آید این است که چه کاری انجام دهیم که خداوند متعال ما را ببخشد؟ چه عملی وجود دارد که می‌تواند عفو و غفران الهی را به قلب ما وارد نماید؟در جواب باید گفت در کنار سایر اعمالی که تاثیر در عفو و غفران الهی دارد یکی از اعمالی که در روایات به آن اشاره شده است مسئله عفو و گذشت از بدی دیگران است. یعنی عفو و گذشت از بدی دیگران طریقی هموار به سوی عفو خدا است، عفوی که هر مومنی برای هموارشدن حرکتش در مسیر عبودیت بدان نیاز دارد.امام صادق علیه‌السلام فرمودند: قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا – أَ لاٰ تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اَللّٰهُ لَکُمْ وَ اَللّٰهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ وَ مَنْ لاَ یَعْفُو عَنْ بَشَرٍ مِثْلِهِ کَیْفَ یَرْجُو عَفْوَ مَلِکٍ جَبَّارٍ.«خداوند عالم مى‌فرماید که باید مؤمنان از تقصیر هم بگذرند و در صدد انتقام هم نباشند و نیز مى‌فرماید که آیا دوست نمى‌دارید شما که به وسیلۀ عفو شما از یک دیگر خداى تعالى از تقصیر شما بگذرد؟! و خداى نیک آمرزنده و نیک رحم‌کننده است. هر گاه شما با وجود ضعف و ناتوانى، خواهید که به این صفت کمال موصوف باشید و از تقصیر هم بگذرید و به یک دیگر رحم کنید، خداوند شما با وجود عظمت و بزرگوارى، سزاوارتر است به این صفت کمال و رحم کردن به شما، و اگر شماها، رحم به یک دیگر نکنید و عفو ننمائید، پس، چون امید مى‌دارید آمرزش گناه خود را از پادشاه جبّار که پروردگار عالم است..؟!»سپس در ادامه روایت به مطلبی از رسول خدا صلی الله علیه و آله اشاره می‌فرمایند: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَ یَعْجِزُ أَحَدُکُمْ أَنْ یَکُونَ کَأَبِی‌ضَمْضَمٍ قِیلَ یَا رَسُولَ اَللَّهِ وَ مَا أَبُو ضَمْضَمٍ قَالَ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رَجُلٌ مِمَّنْ قَبْلَکُمْ کَانَ إِذَا أَصْبَحَ یَقُولُ اَللَّهُمَّ إِنِّی قَدْ تَصَدَّقْتُ بِعِرْضِی عَلَى اَلنَّاسِ عَامَّهً.«حضرت رسالت پناه صلّى اللّٰه علیه و آله مى‌فرمودند به اصحاب خود و به خلّص تابعین خود که: آیا عاجزید شما که مثل ابى ضمضم باشید؟ سؤال کردند که: ابو ضمضم، چون بوده؟ فرمود که: او شخصى بود که هر روز که صبح مى‌کرد، مى‌گفت: خداوندا من بخشیدم و تصدّق کردم و ابرا نمودم، هر بدى و تقصیرى که از مردم نسبت به من واقع شده است و ایشان را حلال کردم.» (منبع روایت: کتاب شریف مصباح‌الشریعه ترجمه: عبدالرزاق گیلانی)شاهراه رسیدن به عفو الهی، عفو از بدی‌ای است که دیگران در حق ما انجام داده‌اند.
۶-هم جمع و هم تنها
در شبهای قدر هم در جمع باشید و هم در تنهایی؟! در جمع باشید، زیرا دست رحمت الهی بر سر مومنین کشیده می‌شود و اگر یک نفر هم مورد نظر حضرت حق قرار بگیرد، این نظر به کل جمعیت سرایت می‌کند و قطعا در بین هر جمعیتی افراد صالح و دل‌شکسته‌ای وجود دارند که همان برای جوشش رحمت الهی کافی است.در سرزمین بنی اسرائیل مدت زیادی باران نبارید و مردم از ترس خشکسالی و گرسنگی به موسی (ع) پناه آوردند و از او خواستند که همراه آنان نماز باران ادا کند. موسی (ع) نماز را برپا کرد و دستهایش را به سوی آسمان بلند کرد و از خداوند خواست رحمتش را شامل حالشان گرداند، اما خداوند دعایش را اجابت نکرد، موسی (ع) تعجب کرد و گفت: خدایا تو همواره دعای مرا استجابت کرده‌ای چه شده این بار اجابت ننمودی؟ خداوند فرمود: در میان شما کسی است که چهل سال است مرا نافرمانی می‌کند تا زمانی که او در میان شماست بر شما باران نازل نخواهم کرد.موسی (ع) به قوم خود نداد داد که در میان شما گناهکاری است که فرمانبردار خدا نیست و خدا بر ما باران نمی‌باراند تا زمانی که او از میان ما خارج شود. آن مرد خود را خوب می‌شناخت، اما منتظر ماند تا کس دیگری خارج شود و حرفی نزد، اما کسی خارج نشد. در این هنگام در نفس خود گفت: خدایا! اگر بیرون روم رسوا می‌شوم و اگر در میان مردم بمانم خشکسالی آنان را هلاک خواهد کرد، خدایا! مرا رسوا نفرما و توبه مرا بپذیر که اکنون من از تمامی گناهانم توبه کرده و به سوی تو باز می‌گردم. ناگهان بارش باران شروع شد و حضرت موسی با تعجب گفت: پروردگارا! کسی که از قوم من خارج نشد چه شد اجابت نمودی؟ پروردگار گفت: نزول باران به سبب توبه آن مرد گناهکار بود.تنها باشید یعنی در همان جمع در گوشه‌ای با خود و خدایتان خلوت کنید و به اعمال بپردازید و از نشستن پیش افرادی که کار‌های بیهوده می‌کنند یا دوستانی هستند که سر صحبت و قیل و قال‌های بی ارزش را مطرح می‌کنند، جدا دوری نمایید، زیرا سبب پراکندگی دل و از بین رفتن حال عبادت و انس در این شب مهم می‌گردد.مطمئن باشید بعد از این سه شب، شبهای فراوانی جهت دیدار با دوستان پیدا خواهید کرد پس قدر این شب‌ها را بیشتر بدانیم.
۷-استراحت کافی و دوری از پرخوری
اگر در کل سال از خواب شب بهره می‌بریم و بیداری در شب‌ها نداریم، این شب‌ها را به نحوی برنامه‌ریزی نمایید که حتما احیاء کنید تا بتوانید برنامه‌های مهم آن را را با توجه و حوصله انجام دهید، حتما در طی روز استراحت کافی کنید تا هنگام عبادات در طی شب سرحال و سر زنده باشید که جسم شاداب مرکب روح بی‌قرار می‌شود و تاثیر در اعمال عبادی می‌گذارد.از خوردن افطاری به نحوی که پرخوری ایجاد کند جدا دوری نمایید، زیرا معده پر سبب تنبلی و سنگینی می‌شود و مانع می‌شود که بتوانیم آنگونه که حق عبادت است را به جا آوریم. یادمان باشد بعد از این شب‌ها وقت خوردن بسیاری پیدا خواهیم کرد، پس، از پرکردن معده دوری کنیم تا بتوانیم با توجه و تعقل به اعمال عبادی بپردازیم، زیرا تا زمانی که شکم دایر باشد. عقل و دل مومن بایر است و نفعی نمی‌برد.در کنار اعمال عبادی گفته شده حتما به کتاب شریف مفاتیح رجوع کنید و آن دسته اعمالی که امکان انجامشان را دارید، به خصوص دو رکعت نماز و استغفار بعد آن، را انتخاب نموده در طی شب انجام دهید.
آب دریا را اگر نتوان کشید پس به قدر تشنگی باید چشید
در پایان حتما برای دیگران نیز دعا بفرمایید و خیرات و دفع شرور را مسئلت نمایید که این عمل راهی به سوی اجابت دعا‌های شخصی شما خواهد بود.
منبع: اخلاق عملی، رضا مهدوی
