امام صادق علیه السلام ۳ ویژگی را نام معرفی کرده اند که هر کس داشته باشد ایمانش کامل است.
به گزارش سرویس وبگردی پاتوق من، همه انسانها در صدد کسب درجات بالاتری از جایگاه خود هستند و این تمایل فطری در مسلمانان در کسب درجات ایمانی بیشتر خودنمایی می کند.امام صادق علیه السلام بر ای پاسخ به این نیاز روحی ۳ ویژگی را معرفی می کنند که تلاش برای داشتن آنها پاداش ایمان کامل را در بر دارد.
سه گانه اخلاقی در کسب کمال ایمان
چنانکه گفته شد اسباب و عوامل بسیاری را می‌توان در آیات و روایات به دست آورد که بیانگر کسب مراتبی از مراتب و درجات کمالی ایمان است. همه این روایات که در چارچوب اصول اخلاقی سامان یافته است، به انسان می‌آموزد که چگونه می‌تواند با تخلق به صفات اخلاقی، خود را به مراتب کمالی برساند و یا از مرتبه‌ای به مرتبه‌ای بالاتر صعود کند و تقرب خویش به خدا را با فضایل اخلاقی و تخلق به صفات نیک و خوب و زیبا افزایش دهد و به او نزدیک‌تر و نزدیک‌تر شود.
۳ویژگی تکمیل کننده ایمان از زبان امام صادق علیه السلام
امام صادق برای کسب مرتبه‌ای از مراتب کمالی ایمان، سه گانه‌هائی را فرموده است که بر محور اخلاق برتر است. ایشان می‌فرماید: سه چیز است که در هر که داشته باشد ایمانش کامل است: ۱- کسی که چون خشمگین شود این امر او را از حق خارج نسازد ۲- و چون از چیزی خوشنود شود این شادی او را به گناه نکشاند ۳- و کسی که چون به قدرت رسید گذشت و بخشش کند. (تحف العقول، ص۳۳۹)
۱- فرو خوردن خشم:
خشم یکی از صفات هیجانی انسانی است. انسانها هرگاه با امری ناپسند و زشت و برخلاف خواسته‌های خود مواجه شوند که موافق طبع و طبیعت ایشان نباشد، غیظ می‌کنند و خشم می‌گیرند. این خشم و غیظ می‌تواند بر خاسته از انگیزه‌های الهی باشد، ولی چون با عقل مدیریت نشده است و تحت تاثیر هیجانات نفسانی است می‌تواند تاثیرات بدی بجا گذارد. از مهمترین تاثیرات بد آن می‌توان به خروج از دایره اعتدال و عدالت اشاره کرد و یا به خروج از دایره اخلاص در عمل توجه داد. کسی که خشم می‌گیرد تحت تاثیر هیجانات نفسانی قرار می‌گیرد و عمل می‌نماید.
بیشتر بخوانید:دوستی با امام علی(ع) نشانه ایمان است
در این حالت چون عقل دیگر حاکم و مسلط بر نفس نیست، رفتارهای شخص بیرون از دایره عدالت و اعتدال خواهد بود. از این رو افراد خشمگین هرگز در مسیر درست و عادلانه رفتار و عمل نمی‌کنند و به سرعت از جاده حق و عدالت بیرون می‌روند. در این جاست که مدیریت خشم توسط عقل مهم و اساسی است.
در داستان معروفی که درباره جنگ امیرمومنان علی(ع) با عمروبن عبدود آمده، آن حضرت پس از آن که عمرو در جنگ شکسته خورده و حضرت(ع) بر سینه او نشسته بود، بر روی حضرت(ع) آب دهان می‌اندازد. آن حضرت(ع) از روی سینه اش برمی خیزد تا خشم خویش را به سبب عمل زشت عمرو فرو خورد و سپس تنها برای رضایت خداوند جان دشمن خدا را بگیرد تا هیچ گونه غیر و هواهای نفسانی در عمل عبادی جهاد و دشمن کشی در دل راه نیافته باشد.
در روایت بالاامام صادق(ع) به این مسئله توجه می‌دهد که خشم گرفتن امری طبیعی است و انسان به سبب دارا بودن نفس نمی تواند از خشم که جزو طبیعت انسانی است خالی باشد، ولی مدیریت خشم و مهار آن به وسیله عقل، اصل اساسی است که وظیفه هر مومنی است؛ چرا که انسان مومن اهل عقل و فردی خردمند و خردورز است.
۲- شادی به دور از گناه:
یکی دیگر از هیجانات نفسانی شادی است. انسانها با دیدن اموری که موافق طبع و طبیعت ایشان است، خشنود شده و اگر این موافقت طبع قوی تر باشد بروز و ظهور خشنودی به شکل هیجانی شدید و شادی و فرح است. در حقیقت ریشه شادی در انسان را می‌بایست در خشنودی و رضایت نفس او جست و جو کرد؛ چرا که عامل سازگار با طبع و طبیعت او تحقق یافته است. انسانها گاه دچار شگفتی می‌شوند؛ زیرا با عواملی مواجه می‌شوند که ایشان را بسیار خوشایند است. در این حالت خوشحالی و شادی آنان به شکل فرح و طرب بروز می‌کند و افزون بر جوانح و قلب و درون، جوارح و اعضای ایشان را به واکنش شدید وادار می‌سازد. کلمات شادی بخش از دهان خارج می‌شود و افزون بر بشاش شدن چهره، دست و پا و بدن آنها نیز متاثر از سرور درونی شدید به حرکت درمی آید. در اینجاست که عقل می‌بایست وارد شده و مدیریت نفس هیجان زده را به عهده گیرد. هیجانات خشم و شادی، امری طبیعی برای نفس تحت تاثیر عوامل و اسباب بیرونی است. اما انسان مومن که انسانی عاقل است هر دو دسته از هیجانات را مدیریت و مهار می‌کند و اجازه نمی‌دهد که این هیجانات، او را از دایره عقلانیت و عدالت و اعتدال بیرون برده و به سوی باطل کشاند. خداوند در آیاتی چند، برخی از انسانها را که تحت تاثیر هیجانات نفسانی عمل و رفتار می‌کنند سرزنش می‌کند. پس همان گونه که رفتارهای متاثر از خشم مدیریت نشده از سوی عقل، ناپسند و زشت دانسته شده است؛ رفتارهای متاثر از شادی مدیریت نشده نیز ناپسند و زشت دانسته می‌شود.
و گاهی برخی هنگام شادی به سبب عدم تسلط عقل بر نفس در شادی خویش مرتکب گناهانی مانند اسراف و اتراف می‌شوند.
۳- قدرت همراه با گذشت:
قوت و قدرت می‌تواند ذاتی و یا اکتسابی باشد. برخی از انسانها دارای قوت و قدرت بدنی هستند؛ چنانکه خداوند درباره حضرت طالوت می‌فرماید که او دارای بدنی قوی و قدرتمند بود (بقره، آیه۲۷۴) همین خصوصیت را خداوند به حضرت موسی(ع) نسبت می‌دهد و از زبان دختر شعیب(ع) بیان می‌کند که ایشان مردی قوی و امین بودند. (قصص، آیه۲۶) داشتن قوت بدنی از امور غیر ارادی است هرچند که می‌توان با شیوه‌هائی آن را پرورش داد ولی هرکسی نمی تواند با پرورش و ورزش، قوت بدنی را به دست آورد.
اما قدرت اکتسابی به این است که انسان از طریق نفوذ مادی و یا معنوی و کسب اعتبار در جامعه از امتیازاتی بهره مند شود. قدرتی که از این طرق به دست می‌آید، در برخی از موارد همراه با نوعی ولایت بر دیگران است. مثلا پدر بر فرزند ولایت دارد و همین ولایت برای او قدرتی را به همراه می‌آورد. همچنین براساس آموزه‌های اسلامی، شوهر بر زن ولایت دارد. (نساء، آیه ۳۴) در نظام اسلامی ولی فقیه به تبعیت از اولوالامر دارای ولایت است (نساء، آیه ۵۹) که برای آنان قدرتی را اثبات می‌کند که گاه ایشان را اولی از خود مردم بر جان و مال و عرضشان قرار می‌دهد. (احزاب، آیه ۶)
قدرت از آن جایی که تسلط بی چون و چرایی را موجب می‌شود، نیازمند تسلط عقل بر شخص است؛ چرا که اگر عقل ایمانی بر چنین شخصی مسلط نباشد می‌تواند از قدرت در جهت مفسده و ضرر بهره برد.
از این رو کمال ایمان را امام صادق(ع) در مدیریت عقل بر نفس در هنگام قدرت و اجرای آن دانسته است تا اجازه ندهد که نفس بر خلاف عقل و موازین آن از جاده حق و عدالت بیرون رود. در هنگام قدرت اگر انسان بتواند حتی یک گام برتر از عقل از دریچه قلب به مسایل بنگرد بسیار کاری بجا و خوب انجام داده است؛ چرا که عقل، حکم به مجازات گناهکار و خطاکار می‌کند و مجازات متناسب با جرم، امری است که عقل بدان حکم می‌کند. از آنجایی که شخص در قدرت است می‌بایست یک گام برتر رود و از دریچه احسان و قلب به مسئله بنگرد و از خطا و اشتباه بلکه حتی برخی از گناهان، چشم پوشی کند تا خطا کار درس عبرت گیرد و در مسیر درست گام بردارد. از این رو گفته‌اند عفو و گذشت از بزرگان است و در آیات و روایات کسانی که در قدرت و اقتدار، عفو و گذشت می‌کنند به عنوان اهل احسان ستوده شده‌اند.
مثلاکسی که می‌تواند قصاص کند ولی از آن بگذرد مورد عنایت الهی است و خداوند از او راضی و خشنود است.
به هر حال، از نظر امام صادق(ع) رفتارهای عقلانی و موافق عقل که در اصول اخلاقی مورد تاکید است موجب می‌شود تا انسان مراتبی از کمال ایمان را درک کند. پس باید همواره بر این امور توجه کامل داشته باشیم؛ چرا که خداوند به حکم آیه۲ سوره عنکبوت هیچ مدعی ایمان را بدون آزمون رها نمی‌کند و هر دم ممکن است که به خشم و شادی یا قدرت آزموده شویم و اگر نتوانیم در عین قدرت گذشت و در اوج شادی پرهیز از گناه و در اوج خشم، کظم داشته باشیم، ممکن است از دایره عقل و ایمانی که مدعی آن هستیم دور افتیم و به ورطه کفر و نفاق سقوط کنیم. منبع :
کد ویدیو دانلود فیلم اصلی
pajooh
